دکتر محمدحسین عمادی سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد FAO و دکتری تخصصی سیستم‌های کشاورزی و توسعه روستایی از دانشگاه سیدنی استرالیا در یادداشتی با اشاره به اینکه کشاورزی امروز با بهره گیری از عنصر هوش انسانی و هوش مصنوعی به دنبال افزایش بهره وری تولید، کاهش مصرف نهادها و ارتقای سطح پایداری تولید و همزیستی با محیط زیست است، از بروز رقابتی سنگین بین کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در به کارگیری این فناوری های دیجیتال در بخش کشاورزی نوشته است و در مطلبی خواندنی جدیدترین دستاوردهای این نگاه را یادآور شده است.
دکتر محمدحسین عمادی - سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد FAO و دکتری تخصصی سیستم‌های کشاورزی و توسعه روستایی از دانشگاه سیدنی استرالیا
کشاورزی نیز مانند بخش خدمات و صنعت، با سرعت هرچه بیشتر تحت سیطره و نفوذ دنیای مجازی قرار می گیرد. هرچند این بخش سنتی ترین بخش اقتصادی است، اما تحولات بازار و تغییرات در ساختار اقتصاد، این بخش را هم به شدت تحت تاثیر قرار داده و با رقابت سریع فرصت های باورنکردنی در کل زنجیره تولید کشاورزی به وجود آورده است. شاید ظهور تلفن‌های هوشمند در دست کشاورزان اولین تاثیر این تحولات بود، اما هم اکنون در تمام مجامع بین المللی همه از «کشاورزی هوشمند» (Smart Agriculture) صحبت می‌کنند؛ کشاورزی که با بهره گیری از عنصر هوش انسانی و هوش مصنوعی به دنبال افزایش بهره وری تولید، کاهش مصرف نهادها و ارتقای سطح پایداری تولید و همزیستی با محیط زیست است. رقابتی سنگین بین کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه در به کارگیری این فناوری های دیجیتال در بخش کشاورزی به وجود آمده است. چین اولین کاربرد تکنولوژی G۵ خود را در بخش کشاورزی به کار گرفته و کشورهای اروپایی نیز به سرعت به دنبال افزایش بهره وری تولید و پایداری سیستم تولید هستند و به صورت هوشمند از ابزار و نهاده های کشاورزی استفاده می کنند. هم اکنون هوش مصنوعی به صورت گسترده در بخش کشاورزی در حال ظهور است و انتظار می رود درآمد حاصل از هوش مصنوعی که اکنون در بخش بازار کشاورزی حدود ۶۰۰ میلیون دلار است، در سال ۲۰۳۰ به ۱۱ میلیارد دلار برسد. نرخ رشد سالانه مرکب (Compound Annual Growth Rate-CAGR)، سرمایه گذاری این تکنولوژی در طول سال های۲۰۲۰-۲۰۳۰ (دوره پیش بینی) برابر با ۳۰.۵ درصد است که قطعا جذابیت زیادی برای سرمایه گذاران دارد؛ بنابراین پیش بینی می شود که از رشد سریعی در دهه آینده برخوردار باشد. با افزایش تعداد زیادی از کشاورزان که مایل به به کارگیری هوش مصنوعی در فعالیت های کشاورزی و شیوه های تولید خود هستند، تقاضا برای آموزش و نصب تجهیزات و خدمات نگهداری این تکنولوژی نیز در حال افزایش است. بالاترین نرخ رشد سالانه مرکب در برنامه های کاربردی هوش مصنوعی در بازار کشاورزی، توسط بخش تجزیه و تحلیل داده های پهپادها تجربه میشود. با افزایش نیاز به محصولات غذایی با کیفیت بالا توسط جمعیت روبه رشد، سرمایهگذاریهای سنگین در پهپادها (هواپیماهای بدون سرنشین کشاورزی) انجام میشود. تقاضا برای چنین دستگاههایی در چین و ایالات متحده به سرعت در حال افزایش است که خود پیشرفت سریع و پیچیده بخش تجزیه و تحلیل بهنگام این پهپادها را به نیز به دنبال دارد. مهم ترین عاملی که در پیشبرد و تسریع این روند نقش بازی میکند، افزایش تقاضا برای مواد غذایی است. بخش اقتصادی - اجتماعی سازمان ملل متحد (UN-DESA) ادعا میکند که جمعیت جهان از ۷.۷ میلیارد درحال حاضر به ۸.۶ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۰ افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، با تغییر الگوی مصرف همراه با افزایش درآمد سریع و نرخ بالای شهرنشینی، به ناگزیر تقاضا برای محصولات کشاورزی رو به افزایش خواهد گذاشت. انتظار میرود کشورهای درحال توسعه در سال‌های آینده فرصت های فراوانی را برای فعالان هوش مصنوعی در بازار کشاورزی خود فراهم کنند. هرچند در اقتصادهای نوظهور مانند برزیل، هند و آفریقای جنوبی، استفاده از هوش مصنوعی در حوزه کشاورزی هم اکنون بسیار محدود است؛ اما دولت این کشورها به صورت مداوم حمایت خود را از تصویب قوانین و مقررات فناوری های پیشرفته برای رشد محصولات کشاورزی گسترش می‌دهند، فعالان بازار می توانند امیدوار باشند که درآمدهای خود را به طور چشمگیری در این بخش افزایش دهند؛ برای مثال، دولت ماهاراشترا در ژانویه سال ۲۰۱۹ همکاری با مجمع جهانی اقتصاد را آغاز کرد تا از هواپیماهای بدون سرنشین برای جمع آوری اطلاعات در مزارع کشاورزی استفاده کند.
پیش بینی میشود دنیای نرم‌افزار در سال‌های آینده شاهد سریع ترین رشد شاخص هوش مصنوعی در بازار کشاورزی براساس نوع محصول باشد. یکی از موارد اصلی به کارگیری هوش مصنوعی در محیط‌های کشاورزی تحت کنترل و فضای بسته است. استفاده از هوش مصنوعی برای مدیریت کاملا هوشمند گلخانه ها، مدیریت خاک و نظارت بر دام در دامداری های بزرگ احتیاج به نرم افزارهای پیشرفته ای برای کنترل و بهره برداری از دستگاه ها و ابزارهای پیچیده دارد. در سال ۲۰۱۹، یادگیری ماشین (machine learning) پیشرفته ترین رده فناوری در بازار بود، زیرا کشاورزان با ترکیب فناوری های داده با تکنولوژی پیشرفته کشاورزی، به سرعت آن را با هم ترکیب و تقویت می کنند تا عملکرد خود را ارتقا دهند. اروپا و آمریکای شمالی در سال ۲۰۱۹ بر بازار هوش مصنوعی در بازار کشاورزی حاکم بودند که سهم درآمد تقریبی آن حدود ۷۰.۰ درصد است؛ اما در دوره پیش بینی و در ۱۰ سال آینده به نظر می رسد بالاترین نرخ سالانه رشد مرکب را در آسیا و اقیانوس آرام (APAC) شاهد خواهیم بود، زیرا کشورهای درحال توسعه در منطقه از جمله چین، هند، تایلند و اندونزی به سرعت در حال ادغام روبات های کشاورزی، تجزیه و تحلیل پهپادها، کشاورزی دقیق و... هستند و در واقع از سایر تکنیک های پیشرفته برای افزایش بهره وری مزارع استفاده می کنند.
با توجه به حضور بازیگران متعدد و بسیار پیشرو در این صنعت مانند شرکت مایکروسافت، شرکت IBM، Deere & Company، هوش مصنوعی در بازار کشاورزی کاملا رقابتی می شود و زمینه های نوین برای به کارگیری آن در دهه آینده پیش می آید. نقش استارتاپ ها در بهره برداری و توسعه این تکنولوژی بسیار مهم است و دولت ها می توانند با تصویب مقررات در تسهیل این فرایند و بهره گیری از این فرصت اقتصادی که تسهیلگر تولید و امنیت غذایی ملی نیز هستند، نقش اساسی بازی کنند.