آیین‌نامه احداث، توسعه، بهره‌برداری و مدیریت فرودگاههای غیرنظامی
مصوب 1392,01,18
ماده ۱ـ در این آیین‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
۱ـ سازمان: سازمان هواپیمایی کشوری.
۲ـ ایکائو: سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری.
۳ـ کنوانسیون: کنوانسیون بین‌المللی هواپیمایی کشوری (کنوانسیون شیکاگو۱۹۴۴).
۴ـ استانداردها و توصیه‌های ایکائو: الزامات و توصیه‌های ایکائو که در قالب ضمایم کنوانسیون ارایه شده است.
۵ ـ ضمیمه شماره (۱۴) کنوانسیون: ضمیمه شماره (۱۴) کنوانسیون حاوی استانداردها و توصیه‌های ایکائو در زمینه فرودگاه.
۶ ـ دستورالعملهای مربوط: ضوابط مدون سازمان، مرتبط با موضوع این آیین‌نامه.
۷ـ نشریه اطلاعات هوانوردی: نشریه‌ای که توسط یا با مجوز سازمان منتشر می‌شود و در بردارنده اطلاعات حاکم بر هوانوردی است و برای ناوبری هوایی ضروری می‌باشد.
۸ ـ وسیله پرنده: وسیله‌ای که بتواند در نتیجه عکس‌العمل هوا بجز عکس‌العمل هوا در برابر سطح زمین خود را در هوا نگاه دارد.
۹ـ فرودگاه: منطقه‌ای مشخص بر روی زمین یا آب شامل ساختمان‌ها، تاسیسات و تجهیزات نصب شده که از کل یا بخشی از آن حسب مورد جهت نشست، برخاست و حرکت زمینی انواع وسایل پرنده و حمل و نقل هوایی بار، مسافر و محموله‌های پستی استفاده می‌شود و شامل انواع زیر می‌باشد:
الف ـ فرودگاه داخلی: فرودگاهی که در شرایط عادی صرفاً برای انجام پروازهای داخلی تعیین شده است.
ب ـ فرودگاه بین‌المللی: فرودگاهی که دارای الزامات، تجهیزات و تسهیلاتی از جمله گمرک، گذرنامه، بهداشت عمومی و قرنطینه گیاهی و حیوانی برای پروازهای بین‌المللی می‌باشد.
پ ـ فرودگاه مرز هوایی: فرودگاهی داخلی که حسب مورد با تأمین الزامات، تجهیزات و تسهیلاتی از جمله گمرک، گذرنامه، بهداشت عمومی و قرنطینه گیاهی و حیوانی، برای پروازهای بین‌المللی استفاده می‌شود.
ت ـ فرودگاه ویژه: فرودگاهی که صرفاً برای کاربری‌های خاص از جمله آموزشی، تفریحی، ورزشی، آزمایشهای پروازی وسایل پرنده و خدمات هوایی کشاورزی استفاده می‌شود.
ث ـ فرودگاه مشترک: فرودگاهی که هواپیماهای نظامی و غیرنظامی براساس ضوابط و مقررات مربوط، مجاز به عملیات در آن می‌باشند.
ج ـ فرودگاه بالگرد: سطح یا منطقه‌ای مشخص روی زمین یا سازه که کل یا بخشی از آن برای نشست، برخاست و حرکت زمینی بالگرد استفاده می‌شود.
۱۰ـ باند: منطقه‌ای مستطیل شکل در فرودگاه که برای نشست و برخاست وسایل پرنده تعیین شده است.
۱۱ـ آستانه باند: قسمت شروع باند که برای نشستن وسایل پرنده استفاده می‌شود.
۱۲ـ منطقه ایست راه وسایل پرنده: منطقه‌ای هم عرض و در انتهای باند که به منظور توقف وسایل پرنده به هنگام انصراف از برخاست تعیین شده است.
۱۳ـ حریم باند: ناحیه مستطیل شکل محیط بر باند و منطقه ایست راه با ابعاد به شرح زیر که به منظور کاهش خطر آسیب‌دیدن وسایل پرنده‌ای که از باند خارج می‌شوند و محافظت از وسایل پرنده در هنگام عملیات نشست و یا برخاست بکار گرفته می‌شود:
الف ـ برای باندهای با طول باند (۸۰۰) متر و یا بیشتر، (۳۶۰) متر از هر دو سر باند و از طرفین محور باند (۱۵۰) متر برای باندهای دارای دستگاه کمک ناوبری و (۷۵) متر برای باندهای بدون دستگاه کمک ناوبری.
ب ـ برای باندهای با طول کمتر از (۸۰۰) متر، (۶۰) متر از ابتدای هر دو سر باند و از طرفین محور باند (۷۵) متر برای باندهای دارای دستگاه کمک ناوبری و (۴۰) متر برای باندهای بدون دستگاه کمک ناوبری.
۱۴ـ منطقه ایمن انتهای باند: منطقه‌ای متقارن در جوار خط مرکزی باند و بلافاصله بعد از (۶۰) متری انتهای باند که به منظور کاهش خطرات و صدمات به وسایل پرنده در هنگام خروج از باند تعیین شده است.
۱۵ـ خزش راه: مسیر تعیین شده برای خزش وسایل پرنده در فرودگاه.
۱۶ـ حریم خزش راه: ناحیه‌ای که برای محافظت از وسایل پرنده در هنگام خزش و برای کاهش خطر ورود آسیب‌احتمالی به وسایل پرنده در اثر خروج از مسیر خزش تعیین شده است.
۱۷ـ توقفگاه وسایل پرنده: بخشی از فرودگاه که عملیات سوار و پیاده کردن مسافران، بارگیری و تخلیه بار و محموله‌های پستی، سوخت‌گیری، توقف، تعمیر و نگهداری وسایل پرنده در آن محل انجام می‌گیرد.
۱۸ـ محوطه مانور پروازی: محوطه حرکت بجز محوطه توقفگاه که برای نشست، برخاست و خزش وسایل پرنده استفاده می‌شود.
۱۹ـ محوطه حرکت: بخشی از فرودگاه شامل محوطه مانور پروازی و توقفگاه وسایل پرنده که برای نشست و برخاست و خزش وسایل پرنده به کار می‌رود.
۲۰ـ مسیر دسترسی: مسیر مخصوص وسایل نقلیه در محوطه حرکت.
۲۱ـ علایم راهنما: تابلوها، نقاشی‌ها و اشیایی (به صورت متغیر یا ثابت) که به منظور راهنمایی و ارایه اطلاعات در محوطه حرکت بکار گرفته می‌شود.
۲۲ـ بخش هوایی (ایرساید): محدوده‌ای در فرودگاه شامل محوطه حرکت و تجهیزات و ساختمانهای آن، مسیر راه‌های دسترسی و سالن ترانزیت فرودگاه که دسترسی به آنها نیاز به مجوز دارد.
۲۳ـ بخش زمینی (لندساید): محوطه‌ها و اماکن متصل پیوسته در تصرف فرودگاه بجز بخش هوایی.
۲۴ـ حریم فرودگاه: محدوده‌ای در اطراف فرودگاه که مشمول اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های موضوع ضوابط و مقررات داخلی یا بین‌المللی مربوط می‌باشد.
۲۵ـ مانع: تمام و یا قسمتی از اشیای متحرک و ثابت دایمی یا موقت که در محوطه حرکت یا حریم فرودگاه یا بالاتر از سطحی قرار دارند که برای محافظت از پرواز تعیین شده است.
۲۶ـ تسهیلات فرودگاهی: خدمات و امکاناتی که موجب ارتقای سطح مطلوبیت فرودگاه با هدف افزایش ایمنی، امنیت، کیفیت و سرعت جابجایی بار و مسافر می‌شود.
۲۷ـ تجهیزات زمینی فرودگاهی: وسایل مخصوص تعمیر، نگهداری و ارایه خدمات روی زمین به وسایل پرنده.
۲۸ـ خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاهی: خدمات مرتبط با پذیرش و سوار و پیاده کردن مسافر، تخلیه و بارگیری و سرویس‌دهی به هواپیماها که روی زمین انجام می‌شود.
۲۹ـ ارایه‌کنندگان خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاهی: اشخاص دارای صلاحیت مجاز به ارایه تمام و یا قسمتی از خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاه.
۳۰ـ سامانه مدیریت ایمنی فرودگاهی: ساختار سازمانی مورد نیاز، مسؤولیت‌ها، خط مشی، فرآیندها و الزامات به منظور تحقق ایمنی و استفاده ایمن از فرودگاه.
۳۱ـ نظام‌نامه فرودگاه: سندی شامل اطلاعات مرتبط با موقعیت مکانی، تسهیلات، خدمات، تجهیزات، دستورالعملهای عملیاتی مربوط، ساختار سازمانی و مدیریت فرودگاه مربوط از جمله نحوه اعمال سامانه مدیریت ایمنی فرودگاه که به تصویب سازمان می‌رسد.
۳۲ـ برنامه حفاظتی و امنیتی فرودگاه: برنامه‌ای که به منظور تأمین حفاظت و امنیت بخشهای مختلف فرودگاه از جمله داخل و پیرامون محوطه حرکت وسایل پرنده و تجهیزات کمک ناوبری، اشخاص، بار و محمولات پستی در فرودگاه، تدوین می‌شود.
۳۳ـ گواهینامه فرودگاهی: گواهینامه‌ای که براساس نظام‌نامه فرودگاه مربوط و با رعایت ضوابط سازمان، توسط سازمان صادر می‌شود.
۳۴ـ مالک فرودگاه: اشخاصی حقیقی یا حقوقی که براساس قوانین و مقررات کشور، مالکیت یک فرودگاه را به عهده دارند.
۳۵ـ بهره‌بردار فرودگاه: مالک یا شخصی که از جانب او مسؤولیت تمام فعالیت‌های فرودگاه را به عهده دارد.
۳۶ـ مدیر فرودگاه: شخصی که توسط بهره‌بردار فرودگاه براساس ضوابط سازمان، منصوب و مسؤولیت اداره یک فرودگاه را به عهده دارد.
۳۷ـ طرح جامع: سند در برگیرنده نیازها و الزامات موجود و پیش‌بینی نیازهای آتی ساخت و بهره‌برداری از فرودگاه براساس مطالعات اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی و اقتصادی مستند.
ماده ۲ـ احداث و بهره‌برداری از هر فرودگاه در کشور با رعایت قوانین و مقررات مربوط، مستلزم اخذ مجوز از سازمان می‌باشد.
تبصره ۱ـ نحوه صدور، تمدید، تعلیق و لغو مجوز موضوع این ماده و یا ایجاد هرگونه محدودیت به موجب دستورالعملی خواهد بود که توسط سازمان تدوین و به تأیید وزیر راه و شهرسازی می‌رسد.
تبصره ۲ـ سازمان موظف است شرایط بقاء و تمدید مجوز موضوع دستورالعمل تبصره (۱) را در مجوز مربوط درج و ملاک عمل قرار دهد.
ماده ۳ـ ضوابط مربوط به تعیین حریم، انواع طبقه‌بندی، طراحی، احداث، تجهیز، توسعه و بهره‌برداری فرودگاه‌ها، توسط سازمان تدوین و ابلاغ می‌گردد.
ماده ۴ـ سازمان در طول مدت احداث و یا توسعه فرودگاه نسبت به رعایت ضوابط و استاندارهای فرودگاهی نظارت می‌نماید و متقاضی نیز مکلف است همکاری لازم را در این خصوص با سازمان به عمل آورد.
ماده ۵ ـ مراحل اخذ مجوز احداث فرودگاه به شرح زیر می‌باشد:
الف ـ ارایه طرح امکان سنجی و مکان‌یابی توسط متقاضی به سازمان شامل نکات فنی، عملیاتی، ارزیابی زیست محیطی، توجیه اقتصادی با رعایت کامل اصول پدافند غیرعامل و کاربری‌های مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران.
ب ـ بررسی طرح موضوع بند (الف) توسط سازمان و اعلام نتیجه به متقاضی (صدور موافقت اصولی یکساله یا عدم تأیید آن) ظرف شش ماه از تاریخ وصول طرح مذکور.
ج ـ تهیه طرح جامع و اخذ تأییدیه دستگاه‌های مربوط و ارایه آن به سازمان در زمان اعتبار موافقت اصولی.
د ـ بررسی اسناد موضوع بند (ج) توسط سازمان و اعلام نتیجه (صدور مجوز احداث یا عدم تأیید درخواست متقاضی) به متقاضی ظرف سه ماه از تاریخ وصول اسناد مذکور.
تبصره ۱ـ موافقت اصولی موضوع بند (ب) با تأیید سازمان حداکثر به مدت یکسال و فقط برای یکبار قابل تمدید است.
تبصره ۲ـ متقاضی احداث فرودگاه مکلف است ظرف یکسال پس از اخذ مجوز، عملیات اجرایی احداث فرودگاه را آغاز و براساس برنامه زمانبندی ارایه شده در طرح جامع به پایان برساند، در غیر این صورت مجوز مذکور باطل می‌شود.
ماده ۶ـ فرودگاههای بین‌المللی و مرز هوایی با رعایت قوانین و مقررات مربوط، با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و تصویب هیئت وزیران تعیین می‌گردند.
تبصره ـ تأیید احراز شرایط موضوع این ماده در خصوص هر یک از فرودگاههای مذکور، بر عهده سازمان می‌باشد.
ماده ۷ـ هر فرودگاه باید متناسب با نوع کاربری و طبقه‌بندی آن دارای تجهیزات هوانوردی و فرودگاهی، سامانه‌ها و تسهیلات لازم به شرح زیر باشد:
الف ـ تجهیزات هوانوردی شامل تجهیزات ارتباطی، کمک ناوبری، نظارتی و هواشناسی.
ب ـ تجهیزات فرودگاهی شامل تجهیزات پشتیبانی زمینی فرودگاهی (هندلینگ)، اطلاعات پرواز، روشنایی و علایم کمک بصری محوطه جابجایی، برف‌روبی و یخ زدایی، بازرسی بار و مسافر، سوخت رسانی، دفع پرندگان و حیات وحش، پشتیبانی نجات و آتش‌نشانی فرودگاهی، چراغها و حصارهای حفاظتی و علایم راهنمایی حمل و نقل هوایی بار و مسافر.
ج ـ سامانه‌ها شامل سامانه مدیریت ایمنی، تعمیر و نگهداری پیشگیرانه فرودگاهی و مدیریت تنظیم جریان ترافیک هوایی.
د ـ تسهیلات فرودگاهی شامل خدمات مراقبت پرواز، پشتیبانی زمینی (هندلینگ)، خدمات نجات و آتش‌نشانی، هواشناسی، گمرک، گذرنامه، قرنطینه، مسیر دسترسی در محوطه حرکت و ترمینالی مسافران.
تبصره ـ سایر تجهیزات، سامانه‌ها و تسهیلاتی که برای انجام فعالیت فرودگاه‌ها ضروری می‌باشد توسط سازمان، به تفکیک نوع کاربری و طبقه‌بندی فرودگاه تعیین و ابلاغ می‌شود.
ماده ۸ ـ سیاست‌گذاری و نظارت در خصوص نحوه ارایه خدمات پشتیبانی زمینی در فرودگاههای کشور، به عهده سازمان می‌باشد.
ماده ۹ـ تهیه و انتشار دستورالعملهای مربوط به فعالیت‌های فرودگاه‌ها با رعایت ضوابط و مقررات ابلاغی سازمان انجام می‌شود.
ماده ۱۰ـ اعمال هرگونه محدودیت در یک فرودگاه توسط بهره‌برداران فرودگاه که موجب تعطیلی دایم یا موقت یا کاهش حداقل پنجاه درصد ظرفیت پذیرش مسافر فرودگاه گردد، مستلزم کسب مجوز از سازمان می‌باشد.
تبصره ۱ـ سازمان مکلف است ظرف پانزده روز پس از وصول درخواست، اعلام نظر نماید. عدم اعلام نظر ظرف مدت مقرر، به منزله موافقت می‌باشد.
تبصره ۲ـ موارد غیرقابل پیش‌بینی و اضطراری با تشخیص بالاترین مقام فرودگاه و اطلاع به سازمان از شمول حکم این ماده مستثنی می‌باشد. اینگونه موارد باید به اطلاع سازمان برسند.
ماده ۱۱ـ الزامات مربوط به ساختار و وظایف، نیروی انسانی، تجهیزات و سایر موارد مربوط به فرودگاه‌ها توسط سازمان و با رعایت سایر قوانین و مقررات مربوط تدوین، ابلاغ و بر اجرای آن نظارت می‌شود.
ماده ۱۲ـ سازمان مکلف است ظرف یک سال پس از ابلاغ این آیین‌نامه نسبت به ایجاد سامانه جمع‌آوری اطلاعات مربوط به فرودگاه‌ها اقدام نماید.
تبصره ـ فرودگاه‌ها موظفند اطلاعات موضوع این ماده را در اختیار سازمان قرار دهند.
ماده ۱۳ـ مدیر فرودگاه که توسط بهره‌بردار تعیین می‌گردد باید علاوه بر صلاحیت‌های عمومی مندرج در قوانین و مقررات مربوط، دارای شرایط تخصصی ابلاغی از طرف سازمان نیز باشد.
ماده ۱۴ـ مرجع صدور مجوز فعالیت و ابلاغ ضوابط ارائه خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاه، سازمان می‌باشد.
تبصره ـ ارائه دهندگان موجود خدمات پشتیبانی زمینی فرودگاه که تا قبل از ابلاغ این آیین‌نامه در زمینه خدمات مذکور فعالیت داشته‌اند موظفند ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، فعالیت‌های خود را با مفاد آن تطبیق دهند.
ماده ۱۵ـ سازمان موظف است بر تمامی فعالیت‌هایی که در فرودگاه انجام می‌شود نظارت نماید.
تبصره ۱ـ بازرسان سازمان باید علاوه بر احراز صلاحیت‌های عمومی، صلاحیت‌های تخصصی و امنیتی فرودگاه‌ها (حسب مورد) را احراز و از سازمان مجوز دریافت نمایند.
تبصره ۲ـ سازمان می‌تواند انجام امور بازرسی و ممیزی از فرودگاه‌ها را به صورت کلی یا جزیی به اشخاص صاحب صلاحیت موضوع تبصره (۱) واگذار نماید. مجوز فعالیت اشخاص مذکور به صورت موقت و قابل تمدید صادر می‌شود.
تبصره ۳ـ صلاحیت‌های تخصصی موضوع تبصره (۱) و آموزشهای مربوط به آن به تفکیک موارد توسط سازمان تدوین و ابلاغ می‌شود.
ماده ۱۶ـ فرودگاه‌ها قبل از بهره‌برداری ملزم به دریافت گواهینامه فرودگاهی می‌باشند.
تبصره ـ فرودگاههای عملیاتی موجود موظفند ظرف مدتی که سازمان تعیین می‌کند خود را با مفاد این آیین‌نامه تطبیق دهند.
ماده ۱۷ـ پرواز هرگونه وسایل پرنده کنترلی، مدل، بدون سرنشین، تفریحی و موارد مشابه در حریم فرودگاه، براساس ضوابط سازمان انجام می‌شود.
ماده ۱۸ـ هماهنگی بین بخشهای هوانوردی نظامی و غیرنظامی در فرودگاه‌ها، براساس ضوابط تخصصی بهره‌برداری پروازی غیرنظامی از فرودگاههای نظامی و بالعکس، موضوع ماده (۷) مصوبات چهارصد و شصت و ششمین جلسه شورای عالی امنیت ملی مورخ 13/5/1386 می‌باشد.
ماده ۱۹ـ رزمایش‌ها و نمایش‌های هوایی با مجوز سازمان و هماهنگی فرودگاه مربوط انجام می‌شود.
ماده ۲۰ـ برنامه حفاظتی و امنیتی فرودگاه باید توسط بهره‌بردار فرودگاه تدوین و به تصویب سازمان برسد.
ماده ۲۱ـ سازمان موظف است نسبت به بازرسی مستمر در خصوص تجهیزات هوانوردی و فرودگاهی، سامانه‌ها، تسهیلات در فرودگاه‌ها و سطوح بی‌خطری پرواز اقدام و در صورت احراز شرایط ناایمن در تمام یا بخشی از فرودگاه‌ها، نسبت به محدود کردن عملیات فرودگاه و یا غیرعملیاتی نمودن آن، حسب مورد اقدام نماید.
تبصره ـ فرودگاه‌ها علاوه بر رعایت مقررات مربوط به سطوح بی‌خطری پرواز در داخل فرودگاه موظفند هرگونه تخلف از مقررات مذکور در حریم فرودگاه را نیز در کمترین زمان به سازمان گزارش نمایند.
محمدرضا رحیمی
معاون اول رییس جمهور