مهاجر ؛ پهپادی که آرتیست سینما شد

تاریخچه پهپادها از جایی شروع شد که در سال 1849 میلادی بالنی پر از بمب از اتریش به سمت ونیز ایتالیا رفت! کمی که جلوتر بیاییم پهپادها از سال 1900 همواره جذابیت‌های نظامی و تحقیقاتی داشته‌اند و درباره‌شان رؤیاپردازی شده است.

اما سال 1959 آمریکا اعلام کرد که برای جلوگیری از مرگ خلبانانش برای ساخت پهپادهای نظامی برنامه‌ریزی کرده است. پس‌ازآن آمریکا پیشتاز ساخت و استفاده از پهپادها شد و حتی در جنگ ویتنام پهپادهایی ابتدایی را به کار گرفت. از همان موقع نبردی پنهان برای گسترش توان پهپادی در جهان راه افتاد.

از آن زمان 50 کشور از پهپادها استفاده کرده‌اند و حالا 32 کشور در حال طراحی و توسعه توان عملیاتی حدود 250 مدل پهپاد هستند. این پرنده‌های بی‌سرنشین کاربردهای گسترده‌ای در حوزه نقشه‌برداری، بررسی‌های جغرافیایی، هواشناسی، ارتباط مخابراتی، ناوبری، جاسوسی و همچنین امور نظامی و امنیتی دارند و در سراسر جهان به UAV معروفند ولی در ایران از اختصار عبارت «پرنده هدایت‌پذیر از دور» نام پهپاد برایشان انتخاب‌ شده است.

گردان پهپادی جبهه‌ها

ایده ساخت پهپاد در ایران از اوایل دهه 50 مطرح شد؛ طرحی مشابه برنامه پهپادی رژیم صهیونیستی و بیشتر برای کاربردهای جغرافیایی. قرار بود برنامه‌ای 10 ساله برای یادگیری علوم مرتبط با پهپادها اجرا شود و از سال 1360 ایران به ساخت پهپاد بپردازد.

صحبت از ساخت پهپادی به نام «هدف» بود که به نتیجه نرسید. گذشت تا اینکه سال 1362 به گوش فرماندهان سپاه رسید که افرادی در جهاد دانشگاهی اصفهان بنا به علاقه شخصی پهپادهایی برای عکس‌برداری هوایی می‌سازند. آن سال‌ها هواپیماهای شناسایی RF4 ارتش با محدودیت پروازی مواجه بودند درحالی‌که تهیه عکس هوایی از مناطق جنگی ارزشی حیاتی داشت. چند نفر از این محققان برای تکمیل پروژه‌شان به جبهه‌ها رفتند و نخستین گردان پهپادی ایران شکل گرفت؛ گردان پهپادی رعد سپاه.

پهپادی که آرتیست سینما شد

در گردان رعد آزمایش‌هایی در مناطق عملیاتی برای رفع نواقص پهپادها انجام می‌شد. این گردان به‌مرور تشکیلات گسترده‌تری یافت و پایه تشکیل «صنایع هوایی قدس» در سال 1364 شد. پهپاد «تلاش» اولین محصول صنایع هوایی قدس بود که بر اساس طرح‌های محققان جهاد دانشگاهی اصفهان ساخته شد.

«تلاش» پهپادی ساده با سرعت 120 کیلومتر بر ساعت بود که با رادیو کنترل هدایت می‌شد. «تلاش 2» هم بلافاصله ساخته شد؛ پهپادی با سرعت 140 کیلومتر بر ساعت، شعاع عملیاتی 5 کیلومتر، سقف پروازی 2700 متر و مداومت پروازی 45 دقیقه.

پس‌ازآن به دلیل نیازهای جنگی کار ساخت پهپادها با سرعت پیش می‌رفت تا اینکه مهم‌ترین محصول صنایع هوایی قدس به میدان آمد؛ پهپاد مهاجر. پهپادی آشنا برای ایرانی‌ها که آن را در فیلم مهاجر ساخته «ابراهیم حاتمی کیا» دیده‌اند. شاید رؤیاهای پهپادی ایرانی‌ها از تماشای همان فیلم شکل گرفت و در دهه‌های بعد به بار نشست.

مهاجر پهپادی برای عملیات شناسایی و عکس‌برداری بود و البته جزو نخستین پهپادهای مسلح جهان هم بود و 6 راکت آرپی‌جی حمل می‌کرد. نخستین عملیات مهاجر عکس‌برداری از منطقه شلمچه بود و بعدها با تجهیز قایق‌های تندرو به سکوی پرتاب مهاجر دامنه عملیات این پهپاد به محدوده هورالعظیم نیز کشیده شد. پهپاد مهاجر چنان موفقیت‌هایی در جبهه‌ها به دست آورد که خاطره‌ای خوش شد و شروعی خوش‌تر برای صنایع پهپادی ایران.

ابابیل‌ها

سال 65 سازمان صنایع دفاع ایران (ساصد) طرح پهپاد ابابیل را برای ساخت به صنایع هواپیماسازی ایران (هِسا) داد. ابابیل تا سال 68 به‌صورت ساده‌سازی شده و به‌عنوان پهپادی یک‌بارمصرف برای حمل 40 کیلوگرم مواد منفجره تولید و استفاده شد. از سال 69 این پهپاد بازطراحی و تکمیل شد و سال 70 در خط تولید انبوه قرار گرفت.

دهه هفتادی‌ها!

در دهه 70 کار بر روی پهپادهای ایرانی ادامه داشت و اغلب بر توسعه مهاجر و ابابیل متمرکز بود. مهاجر 2 و 3  و مدل‌های پیشرفته‌تر ابابیل از راه رسیدند. اطلاعات دقیقی درباره این پهپادها وجود ندارد و به دلیل حفظ اسرار نظامی از سوی نیروهای مسلح ایران نمی‌توان به قطعیت گفت که این پهپادها نسبت به مهاجر اولیه چه تغییراتی یافته‌اند.

تکثیر مهاجرها

اوایل دهه 80 مهاجر 4 آمد که «مرصاد» نیز نامیده می‌شود. مهاجر 4 پهپادی با سرعت 200 کیلومتر بر ساعت و مداومت پروازی 7 ساعت است که قابلیت مراقبت هوایی و شناسایی اهداف تا شعاع 150 کیلومتری را دارد. از مهاجر 4 نمونه‌هایی با کاربردها و تجهیزات متفاوت نیز ساخته‌شده است. برای مثال پهپادهای «شاهین» برای نیروی زمینی ارتش و «صادق» برای نیروی دریایی سپاه. مهاجر 4 یکی از بهترین پهپادهای ایرانی است که به دلیل توانایی بالای حمل تجهیزات می‌تواند کاربردهای متنوعی داشته باشد. یک کاربردش هم برای کنترل ترافیک است و خبر جالب اینکه پلیس راهور اخیراً به این نوع پهپادها مجهز شده است. مهاجر 4 برای نقشه‌برداری نیز استفاده می‌شود.

کابوس ناوهای جنگی

سال 89 «کرار» آمد و چند سال بعد «کرار 4». پهپاد کرار نخستین پهپاد ایرانی دارای موتور توربوجت است. کرار پهپادی با قابلیت حمل 4 موشک کروز ایرانی است؛ پهپادی تهاجمی با سرعت 900 کیلومتر بر ساعت و برد یک هزار کیلومتر. کرار همچنین قابلیت حمل 2 بمب 250 کیلوگرمی را دارد و می‌تواند انتحاری نیز عمل کند. ازاین‌رو کرار کابوسی برای ناوها و کشتی‌های جنگی توصیف‌شده است.

تهاجم و جنگ الکترونیک

سال 91 «حازم» به میدان آمد؛ پهپادی برای حمل بار با قابلیت تهاجمی. سال 92 «حماسه» برای مراقبت و حمله ساخته شد و «سریر» هم آمد برای عکس‌برداری و تهاجم. ابابیل 3 به‌عنوان یکی از پهپادهای پیشرفته ایران در سال 93 با کاربرد نظامی، تجاری و تحقیقاتی رونمایی شد. پهپادهای ابابیل برای استفاده در جنگ‌های الکترونیکی نیز قابلیت‌های ویژه دارند.

استراتژیک ترین پهپاد ایرانی

هِسا 100 یکی از پهپادهای اولیه ایران بود که در دهه 80 توسعه یافت و شد شاهد 123. این پهپاد از سال 84 آزمایش شد و سال 88 به تولید انبوه رسید. توسعه و تکمیل آن نیز به ساخت پهپاد شاهد 129 منجر شد که پیش نمونه‌های آن سال 90 و 91 آزمایش شدند. شاهد 129 سال 92 رونمایی و تولید انبوهش آغاز شد. پهپاد شاهد 129 با شعاع عملیاتی 1700 کیلومتر و مداومت پروازی 24 ساعت قابلیت حمل و شلیک 8 بمب یا موشک هوشمند سدید را دارد. موشک‌های سدید 345 جزو سلاح‌های پیشرفته ایران و سلاح اصلی پهپاد شاهد 129 هستند که قابلیت رهگیری و انهدام اهداف ثابت و متحرک را دارند. شاهد 129 با قابلیت‌های متنوع فنی و پروازی به عقیده کارشناسان نظامی استراتژیک ترین پهپاد ایران است.

پیشرفته‌ترین پهپاد ایرانی

سال 92 فُطرُس هم آمد؛ بزرگ‌ترین پهپاد ایرانی با شعاع عملیاتی 2 هزار کیلومتر و مداومت پروازی 30 ساعت. فطرس با ارتفاع پروازی بیش از 7 هزار متر احتمالاً پیشرفته‌ترین پهپاد ایرانی است و قابلیت حمل موشک‌های هوا به زمین، کروز و انواع راکت را دارد.

خبرسازی پهپادهای ایران

بخشی از توانایی‌های پهپادی ایران وقتی‌که آشکار شد خبرساز شد. «کابوس کرکس‌ها» فیلمی مستند است که سال 92 نمایش داده شد و توانایی‌های پهپادی ایران در حمله به دشمن و تصویربرداری از ناوهای جنگی را نشان می‌دهد. فیلمی که با واکنش رسانه‌های صهیونیستی و اظهارنظرهای متفاوت کارشناسان نظامی بین‌المللی همراه شد.

شکارچی پهپادها!

هم‌زمان با ساخت پهپادها توسعه رادارها، سیستم‌های کنترل پرواز و تجهیزات جمع‌آوری اطلاعات توسط پهپاد نیز توسعه یافت. توسعه رادارها و کنترلر ها به توانایی ایران برای مقابله با حملات پهپادی و جاسوسی پهپادی نیز منجر شد. پیشرفت قدرت راداری ایران جزو شگفتی‌ها نظامی در جهان محسوب می‌شود. رادارهای نظامی ایران ازجمله علیم، قدیر، عصر، الوند، رادار سه‌بعدی سامانه مصباح، طارق، افق، بصیر 110، ثامن و آسمان شبکه‌ای قدرتمند از پوشش راداری را برای ایران پدید می‌آورند که نفوذ به آن دشوار است. شبکه راداری هنگامی‌که با تجهیزات دفاعی و فناوری جنگ الکترونیکی همراه شود فقط یک معنا دارد؛ امنیت. این‌طوری است که ایران به مهم‌ترین شکارچی پهپادهای متجاوز در دنیا تبدیل‌شده است.

همه پهپادهای غنیمتی!

در آذرماه سال 90 یگان‌های پهپادی ایران یک پهپاد آمریکایی را در خاک ایران سالم فرود آوردند و غنیمتی به دست آمد تماشایی! پهپاد RQ-170 نمونه‌ای شد برای مهندسی معکوس و ساخت پهپادهای مشابه. پهپادهای سیمرغ و صاعقه از روی این پهپاد غنیمتی ساخته شدند. صاعقه توانایی حمل 4 موشک هوشمند و نقطه‌زن را دارد.

آذرماه سال 91 نیز پهپاد Boeing Insitu ScanEagle آمریکایی به اسارت ایران در آمد. از مهندسی معکوس این پهپاد برای ساخت پهپادهای جدیدی در ایران استفاده شد که «یسیر» نام گرفت.

شهریور سال 93 پهپاد جاسوسی Elbit Hermes که متعلق به رژیم کودک‌کُش اشغالگر قدس بود در استان اصفهان با اصابت موشک ساقط شد.

مهرماه سال 95 موعد نمایشی تمام‌عیار بود از غنیمتی‌ها. ایران پهپاد MQ-1C ملقب به عقاب خاکستری-Gray Eagle را نمایش داد و پهپاد AAI RQ-7 Shadow آمریکایی که بعدها از مهندسی معکوس آن برای ساخت پهپاد «سایه» استفاده شد. در نمایشگاهی نیز از یک پهپاد AeroVironment RQ-11 Raven رونمایی شد.

یک-صفر!

30 خرداد سال 98 یک پهپاد Northrop Grumman RQ-4 Global Hawk آمریکا که به حریم هوایی ایران وارد شده بود در نزدیکی تنگه هرمز توسط سامانه ایرانی «سوم خرداد» رهگیری شد و هدف قرار گرفت. رسانه‌های غربی سروصدای زیادی درباره این موضوع راه انداختند و سیاستمداران آمریکایی نیز تهدید کردند ولی هیچ کاری از دستشان برنیامد و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. پهپاد فوق پیشرفته 200 میلیون دلاری آمریکا نماد ضعفش شد در برابر اراده و دانش ایرانی.

دو-صفر!

27 تیرماه رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که یک پهپاد ایرانی در نزدیکی تنگه هرمز هنگامی‌که به ناو «یو اس اس باکسر» نزدیک شده توسط این ناو هدف‌گیری و نابود شده است. ادعایی که از سوی ایران تکذیب شد. مقامات آمریکا اعلام کردند شواهد انهدام این پهپاد را منتشر می‌کنند ولی ایرانی‌ها به‌جایش کار جالب‌تری انجام دادند. روز بعد یعنی 28 تیرماه رسانه‌های ایران تصاویر ضبط‌شده توسط پهپاد ایرانی از ناو باکسر را منتشر کردند؛ تصاویری پیش و پس از زمان ادعایی آمریکایی‌ها مبنی بر انهدام پهپاد. معلوم شد پهپاد ایرانی سالم مانده و به آشیانه بازگشته است. این‌طوری شد که در جنگ پهپادی دو هیچ به نفع ایران شد! به نظرتان آن پهپاد ایرانی که گل دوم را زد چه نام داشت؟ پاسخ مهاجر 4 است.

پهپادهایی که می‌آیند

مدل‌های جدید مهاجر تولید شده‌اند و همچنان توسعه قابلیت‌های این پهپاد دوست‌داشتنی در دستور کار است. حالا مهاجر6 داریم با موشک‌های نقطه‌زن. پهپادهای جدیدی نیز در مرحله طراحی، توسعه و تولید هستند؛ ازجمله فراز 2، فراز 3، فراز 20، فراز 102، کلاغ، سینه‌سرخ، سفره‌ماهی و...

برخی پهپادهای در حال تکمیل ایران کوچکند و مینی پهپاد یا میکرو پهپاد نامیده می‌شوند و برای عملیات شناسایی یا برای مصارف تجاری به کار می‌روند.

امروز ایران به اعتراف کارشناسان نظامی غرب جزو 5 قدرت برتر پهپادی در جهان است و پهپادهای ایران آرایش قدرت در خاورمیانه را تغییر داده‌اند. ایران حالا بزرگ‌ترین ناوگان پهپادی منطقه را دارد؛ پهپادهایی که همه کار از آنها برمی آید. حقیقت ماجرا اینکه طی این سال‌ها پهپادها همواره برای ایرانی‌ها فرصتی برای به رخ کشیدن توانایی‌هایشان بوده‌اند و غرور و افتخار آورده‌اند. و البته داستان پهپادهای ایرانی همچنان ادامه دارد...