مقدمه منصور ادیبی
این کتاب، برای کارشناسان GIS ، مدیران GIS ، مدیران IT، مشاوران GIS و مدیران ارشد سازمانها نوشته شده است. تمام افرادی که در سازمانها و شرکتها به نحوی با GIS سروکار دارند، میتوانند از مطالب این کتاب استفاده کنند.
اگر میخواهید در سازمانتان با موفقیت، GIS را مستقر نمایید و از مزایا و منافع آن استفاده کنید، کتاب درستی را در دست دارید. چند سالی است که در اجرای پروژههای GIS در سازمانها فعالیت میکنم. حتما برایتان جالب است بدانید منظور از «موفقیت GIS » دقیقا چیست.
موفقیت GIS یعنی چه؟
سازمانهای زیادی وجود دارند که در آنها از دادههای مکانی و سامانههای اطلاعات مکانی استفاده میشود. اما چه تعداد از آنها توانستهاند با استفاده از دادههای مکانی و GIS ، کارها را سریعتر و کم هزینهتر کنند و اهداف سازمانشان را محقق کنند؟ «موفقیت GIS » یعنی اینکه از دادههای مکانی و GIS ، به نحوی استفاده کنید که رسالت وجودی سازمان شما انجام شود.
چگونه میتوانید تشخیص دهید که GIS در سازمان شما واقعا موفق بوده است یا خیر؟ تصور کنید از فردا، واحد GIS سازمان شما تعطیل شود و سامانههای GIS در سازمان شما از کار بیفتند، اگر سر و صدای زیادی به پا شد و بخشی از سازمان شما متوقف گردید، آن وقت میتوانید بگویید که GIS در سازمان شما موفق عمل کرده است. در بسیاری از سازمانهایی که در سالیان فعالیتم در صنعت GIS کشور دیدم، نقش GIS در بیشتر مواقع، ابزاری بوده برای سازماندهی نقشهها و اطلاعات مکانی و در تعداد کمی از سازمانها، از GIS در تلفیق با فرآیندهای کاری روزمره استفاده شده و در تعداد بسیار کمتری از سازمانها از GIS به عنوان یک بازوی تحلیلگر برای کمک به تصمیمگیریهای کلان و آیندهپژوهی استفاده شده است. به همین خاطر بود که واژه «موفقیت GIS » را در آموزشها و مشاورههایی که داشتم به کار بردم و از سال 1399 در دورههای مدیریت و راهبری GIS که داشتم، بهطور پیاپی از آن استفاده کردم و تلاش کردم که این اصطلاح را به یک نگرش و رویکرد در GIS کشورم تبدیل کنم.
چرا می توانید به حرف های من اعتماد کنید؟
حدود 15 سال پیش در پروژه مدیریت و کنترل ترافیک شهرداری اصفهان، به طور اتفاقی با GIS آشنا شدم و به این علت که یکی از تکنولوژیهای نوین بود، به شدت به آن علاقمند شدم و تصمیم گرفتم در ادامه فعالیتم در صنعت نرمافزار، به سمت سامانههای اطلاعات مکانی بروم و به یک متخصص در این زمینه تبدیل شوم. در زمان کوتاهی، پا در عرصه تولید سامانههای GIS گذاشتم و زود به این نتیجه رسیدم که جامعه و کشورم برای آن که بتواند از GIS به خوبی بهرهبرداری کند، میبایست آموزش ببیند. آکادمی GISPlus را برای توانمندسازی جامعه با فناوری اطلاعات مکانی، پایهگذاری کردم و تصمیم گرفتم، هر آنچه که در زمینه GIS و تولید سامانههای GIS بلد هستیم را به جامعه ارایه کنیم. در مدت کوتاهی توانستیم بیش از 1000 مشتری شامل سازمانهای دولتی، شرکتهای خصوصی، اساتید دانشگاه، دانشجویان، نقشهبرداران و برنامهنویسان را با آموزشهایمان در زمینه GIS ، کمک نماییم. بسیاری از سازمانها با آموزشهایی که از ما دریافت کردند توانستند اقدامات بزرگی در اجرای GIS با موفقیت در سازمانشان انجام دهند. افرادی که با استفاده از آموزشهای ما توانستند پا به عرصه کارآفرینی GIS بگذارند و از همکاران ما شوند هم کم نیستند.
این موارد را توضیح دادم تا بدانید، کتابی کاملا کاربردی را در دست دارید که نتیجه سالها تجربه در زمینه آموزش، مشاوره و اجرای GIS در سازمانها و شرکتهاست.
آغاز سفری لذت بخش
در این کتاب با پشت صحنه اجرای موفق GIS در سازمانها آشنا میشوید و دلایل و اقداماتی که میتواند GIS را در سازمانها به موفقیت برساند را درک خواهید کرد. برای تهیه محتوای کتاب و آموزشهایی که در این زمینه ارایه نمودیم، به سراغ مدیران GIS مختلف در کشور و خارج از کشور رفتم و مشکلاتی را که خودم از نزدیک در اجرای پروژههای GIS دیده بودم را با افراد مختلف در میان گذاشتم و تلاش کردم تجارب آنها را با تجارب خودم تلفیق کرده و راهکارهای مناسبی پیدا کنم. تلاش کردم حجم کتاب را کم نگه دارم و مطالب را به زبان بسیار ساده و خودمانی بیان کنم تا در کمترین زمان توسط شما خوانده شود. هدفم این است که این کتاب را بهروز نگهدارم و تجارب جدید که کسب میکنم را در ویراستهای مختلف و در دورههای آموزشی، به شما منتقل نمایم.
امیدوارم هرچقدر از نوشتن این کتاب ذوق زده شدم و لذت بردم، شما هم همانقدر از خواندن این کتاب لذت ببرید. البته که لذت بالاتر را زمانی میبرم که به من بگویید با اجرای نکات این کتاب، نتایج شگفتانگیز در اجرای GIS سازمانتان گرفتهاید.
در پایان هر فصل، اقدامات عملی را قرار دادهام که دوست دارم آنها را انجام داده و برای من ارسال کنید تا مورد بررسی قرار دهم و راهنمایی لازم را به شما داشته باشم. رسالت وجودی من در کمک به جامعه با فناوری اطلاعات مکانی است و اطمینان داشته باشید، هر چه در توان دارم، برای کمک به شما، بهکار خواهم گرفت.
پیروز و سربلند باشید
منصور ادیبی
فهرست مطالب
مقدمه منصور ادیبی 4
موفقیت GIS یعنی چه؟ 4
چرا می توانید به حرف های من اعتماد کنید؟ 4
تصمیم به نوشتن کتاب 5
آغاز سفری لذت بخش 5
فصل اول: رسالت GIS در سازمان ها 7
داستانی از رسالت سامانه های اطلاعاتی 7
نگاهی به رسالت GIS 8
رسالت سازمان چیست؟ 9
رسالت GIS دقیقا چیست؟ 9
تحقق رسالت GIS در سازمان 10
مراحل تحقق رسالت GIS 13
فصل دوم: آشنایی با GIS سازمانی 16
معنای Enterprise 16
تعریف سازمان 16
ویژگی های سازمان 16
تعریف GIS سازمانی 17
GIS سازمانی چه چیزی نیست؟ 18
مقایسه GIS سازمانی با پروژه GIS 18
چرا GIS سازمانی؟ 19
استفاده از GIS بهصورت ابزاری 19
استفاده از GIS به صورت عملیاتی 20
استفاده از GIS به صورت تحلیلی 21
پیاده سازی GIS سازمانی 22
7 نکته کلیدی در موفقیت GIS سازمانی 22
چشمانداز سازمان و رهبری سازمان 23
درک نقش GIS در موفقیت سازمان 23
تدوین و بهروزرسانی مستمر طرح جامع GIS سازمان یا GIS Masterplan 24
پیگیری موثر GIS در سطح حاکمیتی سازمان 24
نگرش تکامل تدریجی در سازمان و مدیریت تغییرات در حین تکامل 25
پیاده سازی سامانه ها و نرم افزارهای مورد نیاز یا اجرای پروژه های GIS 26
استخدام، توسعه و نگهداری سرمایههای انسانی ستاره 26
فصل سوم: نقشهراه GIS در سازمانها (GIS Masterplan) 29
نقشهراه GIS چیست؟ 29
طرح جامع GIS چیست؟ 30
هدف طرح جامع GIS چیست؟ 31
چرا طرح جامع GIS را نیاز داریم؟ 31
تدوین طرح جامع GIS سازمان 31
فصل چهارم: زیرساخت مکانی در سازمانها 38
چرا زیرساخت مکانی مهم است؟ 38
تعریف زیرساخت مکانی 39
زیرساخت مکانی همان زیرساخت داده های مکانی نیست 39
چرا زیرساخت مکانی در سازمانها مهم است؟ 39
اجزای زیرساخت مکانی سازمان 40
ابعاد یک زیرساخت مکانی 41
طراحی زیرساخت مکانی سازمان 43
مسول شکل گیری زیرساخت مکانی سازمان 46
فصل پنجم: مدیریت پروژههای GIS 48
مروری بر مفاهیم پایه پروژه 48
برنامه یا Plan 48
طرح یا Program 49
پروژه یا Project 49
چه پروژهای موفق است؟ 49
مدیریت پروژه یعنی چه؟ 49
برنامهریزی پروژه 49
کنترل پروژه 50
مدیر پروژه چه کسی است؟ 50
استانداردهای مدیریت پروژه 50
مدیریت پروژههای GIS 51
پروژه GIS موفق 51
اعضای کلیدی تیم پـروژه GIS 52
چالشهای پروژههای GIS در سازمانها 54
مهمترین چالش پروژههای GIS 54
کمیته GIS : راهکار مهمترین چالش پروژههای GIS 55
ویژگیهای کمیته GIS 56
چند نکته برای مدیر پروژه GIS 56
فصل ششم: بازگشت سرمایه GIS 60
نگرش سرمایه محور به GIS 60
آشنایی با مفاهیم اولیه سرمایه 60
سرمایهگذاری در GIS 62
اصلاح دید مدیران نسبت به GIS 62
روشهای استفاده از GIS در سازمانها 63
بازگشت سرمایه استفاده از GIS در هر روش 64
بودجه لازم برای استقرار GIS در هر روش 64
بازگشت سرمایه GIS واقعا چیست؟ 66
اندازهگیری بازگشت سرمایه GIS 66
فعالیتهای GIS و بازگشت سرمایه آن 67
چه کسی مسول تحقق بازگشت سرمایه GIS میباشد؟ 68
فصل هفتم: راهنمای عملی برای موفقیت GIS در سازمانها 70