تاثیر گرمای نور خورشید بر کره زمین سبب میگردد یک طرف کره زمین گرم و طرف دیگر آن سرد باشد. این اختلاف دما باعث به حرکت درآمدن جریان هوا از سطح زمین به سمت آسمان شده و از سمت روشن زمین به سمت تاریک به حرکت در میآید. این حرکت در بعضی مواقع آهسته بوده و در بعضی موارد تند. این حرکت باعت ایجاد باد میشود. به عبارت دیگر باد جریان هوایی است که از مراکز پرفشار به طرف مراکز کم فشار به حرکت در میآید. هر چه شیب فشار (تفاوت فشار) بین دو نقطه بیشتر باشد شدت جریان هوا نیز بیشتر خواهد بود. تفاوت فشار دو نقطه را گرادیان فشار می‌گویند.
- بادهای آلیزه (تجارتی)
- بادهای موسمی
- بادهای غربی
- بادهای محلی
- نسیم دریا و خشکی
- بادهای کوه و دره
- فون
علت بوجود آمدن باد چیست؟
آیا می‌دانید باد از خورشید حاصل میشود؟ در اثر تابش خورشید زمین گرم میشود و هوای مجاور آن نیز گرم و سبک میگردد و در نتیجه بالا می‌رود و هوای سرد و سنگین اطراف جای آن را فرا می‌گیرد و این جابه‌جایی هوا «باد» نامیده میشود. منشا باد یک موضوع پیچیده‌است. از آنجاییکه زمین بطور نامساوی به وسیله نور خورشید گرم میشود بنابراین در قطب‌ها انرژی گرمایی کمتری نسبت به مناطق استوایی وجود دارد همچنین درخشکی‌ها تغییرات دما با سرعت بیشتری انجام می‌پذیرد و بنابراین خشکی‌های زمین نسبت به دریاها زودتر گرم و زودتر سرد می‌شوند. این تفاوت دمای جهانی موجب به وجود آمدن یک سیستم جهانی تبادل حرارتی خواهد شد که از سطح زمین تا جو، که مانند یک سقف مصنوعی عمل می‌کند، ادامه دارد. بیشتر انرژی که در حرکت باد وجود دارد را میتوان در سطوح بالای جو پیدا کرد جایی که سرعت مداوم باد به بیش از ۱۶۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد و سرانجام باد انرژی خود را در اثر اصطکاک با سطح زمین و جو از دست می‌دهد.
آزمایش بوجود آمدن باد
مقداری پودر تالک تهیه کنید. این پودر را به قیمت کم از فروشندگان لوازم بهداشتی و آرایشی می‌توانید بخرید. آنگاه یک لامپ صد واتی روشن کنید. وقتی لامپ گرم شد و دور و بر خود را گرم کرد، مقدار کمی از پودر تالک را از نیم متری بالای لامپ روی آن بریزید. پودر قبل از اینکه روی لامپ برسد، به طرف بالا بر میگردد.
اگر کمی از لامپ فاصله بگیرید و پود را کمی بالاتر از میز روی آن بریزید این بار پودر در هوا، قبل از رسیدن به میز ، به سوی لامپ کشیده میشود و به این ترتیب جریان هوا که نامرئی بود، برای شما قابل روئیت میشود. در سطحی بسیار وسیع‌تر از کره زمین ، نیز همین کار رخ می‌دهد و بادی متناسب با جابه‌جایی هوا در تمام فصول سال، مخصوصا در فصلهای معینی جریان می‌یابد.
بادهای جهانی و منطقه‌ای
می‌دانیم که گرمترین نقاط روی زمین اطراف خط استوا است. بنابراین اطراف این منطقه همیشه هوای گرم در حال بالا رفتن است. هوای جابجا شده در منطقه‌های معین ، در شمال و جنوب خط استوا ، قطب شمال و قطب جنوب، جریان می‌یابد. اگر زمین ساکن بود، مسیر این بادها همیشه شمالی و جنوبی بود، ولی چون زمین به دور خودش حرکت می‌کند (حرکت وضعی زمین)، این حرکت سبب میشود که در نیمکره شمالی باد از چپ به راست و در نیمکره جنوبی از راست به چپ بوزد. علاوه بر بادهای جهانی بادهای منطقه‌ای نیز وجود دارند که مربوط به بخشهای کوچکی از زمین هستند. مثلا ساکنان ساحل دریاها و دریاچه‌ها شاهد بادهای روزانه و شبانه در خلاف جهت همدیگر خواهند بود. زیرا وقتی روزها خورشید به خشکی و دریا می‌تابد، ساحل بیشتر از دریا گرم میشود زیرا دریا گرما را به خود جذب می‌کند، در حالی که ساحل حرارت را پس می‌دهد.
بنابراین هوای گرم ساحل بالا می‌رود و هوای تقریبا سردی از دریا به سوی ساحل جریان پیدا می‌کند و شبها نیز عکس این جریان رخ می‌دهد، زیرا وقتی آفتاب غروب می‌کند، ساحل سرد میشود، درحالی که چون ظرفیت گرمایی آب زیاد است، آب دریا گرمایی را که در طول روز جذب کرده است، به تدریج پس می‌دهد و هوای مجاور خود را گرم و سبک می‌کند و به بالا می‌زند و در نتیجه نسیم ملایمی شبها از ساحل به دریا می‌وزد. بادها همیشه ملایم و خوشایند نیستند و گاهی طوفان شدیدی در اثر جابه‌جایی سریع هوا حاصل می‌شوند که جان و مال مردم را به خطر می‌اندازد.
آیا باد نیرو دارد؟
باد باعث به حرکت در آمدن اجسام سبک از روی زمین میشود. همچنین شاخه و برگ درختان در اثر جریان باد تکان میخورد. در روزهایی که باد شدید می‌وزد یا وقتی که طوفان میشود، باد باعث خرابی ساختمانها، شکسته شدن درختان و طوفانی شدن دریا میشود. این نشان دهنده این است که در باد نیرو وجود دارد. از این نیرو نیز میتوان در زندگی روزمره استفاده مفید نمود.
از باد چه استفاده هایی میشود؟
امروزه از باد بخاطر داشتن نیروی فراوان و قابل دسترس بودن استفادههای مختلفی میشود. به این نوع استفاده، انرژی پاک نیز گفته میشود. زیرا برای ایجاد جریان باد دست بشر دخالتی در آن نداشته و نیاز به مصرف سوخت ندارد. هرکجای کره زمین که پا بگذارید در آنجا باد وجود دارد. در بعضی از مکانها بادهای پر سرعت و در بعضی جاها نیز باد کم سرعت وجود دارد. با کمک دانشمندان میتوان از این انرژی مجانی استفاده های مختلفی نمود. مثلاٌ تولید برق ، کشیدن آب از عمق زمین ، آرد کردن گندم، به حرکت در آوردن کشتی های بادبانی، پرواز دادن بادبادک ها، گرده افشانی گلها، بلند کردن اجسام از سطح زمین و باد کردن تیوپ لاستیک ماشین ها.