امام جواد علیه السلام نهمین امام شیعیان دوازده امامی بعد از پدرش علی بن موسی الرضا و قبل از پسرش هادی می باشد. از امام جواد علیه السلام گاهی با عنوان ابوجعفر هم یاد می کنند. «جواد» و «تقی» مهم ترین و مشهورترین القاب امام نهم است.

تولد امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام میوه دل ثامن الحجج علیه السلام در دهم رجب 195 ق در مدینه منوّره زاده شد و بر شاخسار امامت شکوفا گشت. پدر بزرگوار امام جواد علیه السلام ،حضرت امام رضا علیه السلام و مادرش بانوی گرامی و بافضیلتی به نام «سبیکه» است که امام رضا علیه السلام او را «خیزران» نامید. حضرت همواره از ایشان به نیکی یاد کرده او را با تعابیری چون بانویی پاک دامن و بانوی بافضیلت نام می بردند.

سالهای اولیه زندگی امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام به ابن الرضا (پسر رضا) نیز خوانده می شد. پدر امام جواد علیه السلام او را ابوجعفر خطاب می کرد. و برای اینکه با محمد باقر، امام پنجم، که او هم ابوجعفر نامیده می شد اشتباه نشود، تاریخ نویسان امام جواد علیه السلام را ابوجعفر ثانی می نامیدند.

امام جواد علیه السلام در مدینه به دنیا آمد و به نوشته شیخ کلینی، مادرش کنیزی از نوبیا در شمال آفریقا به نام حبیبه بود. با این حال برخی او را خیزران، از امپراتوری روم شرقی می دانند و برخی دیگر او را از خانواده ماریه، همسر پیامبر اسلام می دانند. پدر امام جواد علیه السلام عادت داشت به اصحابش یادآوری کند که صاحب فرزندی خواهد شد که بعد از او عهده دار منصب امامت خواهد شد.

با این حال زمان زیادی گذشت تا شیعیان فرزند مذکور را با چشم خودشان ببینند. امام جواد علیه السلام تنها چهار سال داشت وقتی پدرش مجبور شد او را در مدینه تنها گذاشته، برای بر عهده گرفتن مقام جانشینی که مامون برایش تدارک دیده بود، عازم سفر به خراسان شود. شیعیان عادت داشتند از رضا بپرسند آیا اگر برای او اتفاقی بیفتد، پسری در آن سن خواهد توانست مسئولیت امامت و رهبری شیعه را بر عهده بگیرد؛ و رضا معمول بود داستان عیسی را برایشان نقل کند که حتی سن کمتری داشت وقتی به مقام نبوت رسید.

کنیه های امام جواد علیه السلام

برای امام جواد علیه السلام چهار کنیه وجود داشته است. امام محمد تقی علیه السلام با عنایت به اینکه تنها فرزند امام رضا علیه السلام بوده اند کنیه «ابن الرضا»  و با توجه به نام تنها فرزند پسرشان امام علی نقی علیه السلام کنیه «ابوعلی» و در پرتو بندگی خدا کنیه «ابوعبدالله» داشته اند. اما کنیه مشهور امام جواد علیه السلام، «ابوجعفر» بوده است.

ابوجعفر در صحیفه فاطمیه الهی که در اختیار امامان بوده و اکنون در نزد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد ثبت است. این کنیه به قدری مشهور شده و به کار رفته که جایگزین نام اصلی آن حضرت گردیده است.

القاب امام جواد علیه السلام

لقب هایی که برای امام جواد علیه السلام تنها فرزند امام رضا علیه السلام در تاریخ زندگانی آن حضرت به کار رفته است گویای فضایل و اوصاف الهی این امام است و امتیازات این اسوه عالی رانشان می دهد.

تقی، جواد، منتجب، مرتضی، مختار، متوکل، متقی، زکی، قانع، نجیب و عالم یازده لقب برای امام امام جواد علیه السلام است که ابعاد شخصیت بزرگ الهی آن حضرت را آشکار می نماید.

«جواد» و «تقی» مهم ترین و مشهورترین القاب امام نهم است. البته در میان ایرانیان بیشتر لقب جواد رایج است و آن حضرت با عنوان «جوادالائمه» شناخته می شوند. جود و بخشش و سخاوتمندی فوق العاده امام عامل اشتهار آن حضرت به جواد بوده است.

دوران امامت امام جواد علیه السلام

دوران کودکی امام جواد علیه السلام از دوران شیرخوارگی تا زمانی که در سن هفت سالگی به امامت رسید، با حوادث گوناگون آمیخته است.

با شهادت امام رضا علیه السلام و به امامت رسیدن امام جواد در سن کودکی، یکی از موضوعاتی که حتی برخی از یاران امام هشتم را دچار شک و تردید کرد، کم‌ سن‌ و‌ سالی امام جواد علیه السلام جهت مقام امامت بود. به همین دلیل در مواردی امام رضا علیه السلام و در موارد دیگری، خود امام جواد به تبیین آن پرداختند و به شبهه‌ها پاسخ گفتند.

جایگاه امام جواد علیه السلام نزد خدا

امام جواد علیه السلام به دلیل قابلیت و لیاقت و بهره‌مندی از موهبت الهی از جایگاهی رفیع در پیشگاه خداوند، پیامبر اکرم، پدر بزرگوارش و تمام کسانی که بهره‌ای از شناخت امام دارند برخوردار است. اگر چه دشمنان دین و حاکمان معاصر امامان معصوم علیهم السلام همواره در مقام توطئه و سرکوب و تحقیر آنان بوده اند، اما حقانیت و صداقت و نورانیت امامان شیعه پیوسته نقشه‌های دشمنان را خنثی و بی‌تأثیر می‌ساخته است و در برخی موارد، حتی دشمنان تحت تاثیر وجود پر برکت آنان قرار می‌گرفته‌اند.

ازدواج امام جواد علیه السلام

امام جواد علیه السلام نیز با هوشمندی و درایت مخصوص‌به‌خود، در برخورد با حاکم ستمگر عباسی، مامون، که قاتل پدرش امام رضا علیه السلام بود به گونه‌ای عمل نمود که مامون نیز افتخار خویش را در انتخاب او برای ازدواج با دخترش ((ام فضل (لبابه)|ام فضل ))می‌دید.

در دوران زندگی مشترک امام جواد علیه السلام با ام فضل (تا هنگام شهادت) حوادث گوناگونی اتفاق افتاده است.